Ertuğrul Özkök
Perşembe günü Atatürk Kültür Merkezi’nin üçüncü katındaki “Çift hilalli” ilginç sergiyi geziyorum.
Çift hilal Türk Milli İstihbarat Servisi’nin çok gizli, yani kozmik bilgilerine ait işaret.
MİLLİ İSTİHBARAT’IN HAFIZA
ODASINDA BULUNAN EMANETLER
MİT, Ankara’da kapıları dışarı sımsıkı kapalı yerleşkesinde çok az insanın görebildiği ve Teşkilatın “Hafıza Odası” sayılan müzesindeki bazı eşyaları İstanbul’da ilk defa sergiliyor.
Serginin adı “Temas…”
Öyle büyük bir sergi değil, ama başarılı bir küratörlükle, Türkiye’nin yakın geçmişi ile ilgilenen herkesin büyük ilgiyle gezeceği bir sergi ortaya çıkarılmış.
Birazdan size sergiyi anlatacağım…
Ama önce serginin en mutena köşelerinden birinde duran bir motosikletle başlayacağım.
Çünkü sergide hikayesi en kuvvetli ve filmlere yansımış, hatta efsaneleşmiş olaylarından biridir bu.
İNGİLİZ CASUSU LAWRENCE’IN
SEKİZ MOTOSİKLETİNDEN BİRİ
Hepimizin “İngiliz Casusu” olarak bildiği T.E. Lawrence’ın motosikleti bu.
Bizim “İngiliz casusu Arabistanlı Lawrence” diye bildiğimiz T.E. Lawrence…
Yani bir anlamda Osmanlı’yı Arap topraklarından çıkaran İngiliz casusu…
Lawrence’ı motosikleti üzerinde gösteren birkaç fotoğrafı var.
Gerçi o fotoğraflardaki motosiklet bunun aynısı değil.
Ama sergiyi birlikte gezdiğim görevlilerden biri “Lawrence’ın kullandığı 7-8 motosiklet var. Bu onlardan biri” dedi.
MİT GAZİANTEP’E GELDİĞİNDE
LAWRENCE’I İZLEMİŞ
Onun anlattığına göre, Lawrence savaştan sonra birkaç kez Türkiye’ye gelmiş. Sergide 1930 yılında onunla ilgili bir istihbarat yazısının orijinali de var. Halep Başkonsolosluğundan aldığı vize ile 29/11/1929 günü Mardin’e gelmiş ve orada 5 gün kaldıktan sonra kiraladığı bir araba ile Kamışlı’ya giderek, orada bir Fransız istihbarat elemanından bilgiler aldığı anlatılıyor. Sergideki motosiklet Lawrence’ın Türkiye’ye gelişlerinde kullandığı bir araçmış.
Aslında Kültür ve Turizm Bakanlığının envanterindeymiş. Sergi için ödünç verilmiş.
Tabi insan görünce etkileniyor.
O motosikletin başında dururken aklıma, Lawrence of Arabia filmi geldi.
Bu film uzun yıllar Türkiye’de “Türk düşmanı” olarak damgalandı ve yasaklandı.
Oysa ben o filmde öyle bir büyük bir Türk düşmanlığı görmedim.
Ama şurası bir gerçek…
David Lean’in çektiği film sinema tarihinin en önemli yapıtlarından biridir.
MOTOSİKLETİN BAŞINDA
AKLIMA O KİTAP GELDİ
Motosikletin başında filmi değil, Lawrence’in “Bilgeliğin Yedi Sütunu” isimli kitabını düşünüyordum.
Bu kitap Lawrence’ın hatıraları niteliğindedir.
Türkçeye de çevrildi ama çevirisi o kadar kötüydü ki neredeyse hiç ilgi görmedi.
LAWRENCE BU KİTABI SAVAŞTAN
BİR YIL SONRA YAZMAYA BAŞLADI
Lawrence bu kitabı, Arapların Osmanlı’ya karşı ayaklanmasının bittiği 1918’den bir yıl sonra yazmaya başladı.
Kitap 1922 yılında tamamlandı ve 1926 yılında yayınlandı.
Türkiye’de birçok insan Lawrence filmini seyretti, ama çok az insan bu kitabı okudu.
Lawrence, Araplarla birlikte o savaşı kazanıp, Osmanlı’nın Arap topraklarındaki hakimiyetine son verişinden sadece 3 yıl sonra ne düşünüyordu?
ELLERİMİZİ HEP KANLIYDI; ZAFER İÇİN
ZAFER İÇİN ÖLÜYORDUK; AMA NE UĞRUNA
Kitabın girişinde, Ortadoğu’daki bu savaşın muhasebesini şöyle yapıyor:
“Türklere karşı 30 muharebeye katıldım ve bunlarla gurur duyuyorum.”
Arkasından, “Bir ideal uğruna savaşıyorduk” diyor.
Hisleri ise şöyleydi:
“Ellerimiz hep kanlıydı, bize yetki verilmişti. Yaralama veya öldürme geçici acılar gibi görünüyordu. Zafer için yaşayıp, zafer için ölüyorduk…”
BU EYALETLERİN TÜMÜ BİR
İNGİLİZİN CANINA DEĞMEZ
Peki neydi bu uğruna ölünen ve öldürülen büyük ideal…
Değer miydi…Onların bu kanlı “Zaferinden” geriye ne kalmıştı?
Lawrence bu sorunun cevabını, kitabın 31’inci sayfasında kanımı donduran şu cümleyle veriyordu:
“Biz bu şeylerin bedelini onur ve masum yaşamlarla fazlasıyla ödedik… Bana göre, söz konusu olan eyaletlerin tümü, ölü bir İngiliz’e değmezdi…”
BUGÜN OLSA BÜTÜN O
ARAPLARA DERDİM Kİ
Ve vicdan muhasebesini şu cümleyle tamamlıyordu:
“Arapların dürüst bir danışmanı olsaydım evlerine gitmelerini ve böyle şeyler için savaşıp canlarını tehlikeye atmamalarını öğütlerdim.”
Tarihin bu acı hatıraları 1916 ile 1918 yılları arasında yaşandı.
Orada o motosikletin başında düşünmeye devam ettim.
194 YIL SONRA BU MOTOSİKLETE
BAKIP NE DERS ÇIKARACAĞIZ
Şimdi 104 yıl sonra, Türkiye’yi aynı topraklarda başka maceralara götüren bir dünya var önümüzde…
Daha geçenlerde 21 şehit geldi o topraklardan…
Bir zamanlar biz oralardaydık…
1918’de sadece Suriye’de 10 bin askerimizi kaybettik. 20 bin yaralımız vardı.
Hicaz ve Yemen cephesinde 15 bin askerimiz gözlerini kaybetti.
ŞİMDİ O SORUYU BİZİM DE KENDİ
KENDİMİZE SORMAMIZ GEREKMEZ Mİ
Şimdi o topraklardan gelen 6 milyon Suriyeli bizim topraklarımızda.
Sınır boylarımızda, Afrika’da her yerden bize dalgalar halinde gelen gerçeklerle baş başayız artık.
Acaba Lawrence gibi bizim de şimdi şu soruyu kendi kendimize sorma zamanımız gelmedi mi?
Ortadoğu denilen bütün bu bölgenin tamamı, bir tek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının kanına değer mi…
Bu soruyu bana sorsalar cevabım şu olurdu:
Ben de Lawrence gibi düşünüyorum.
O toprakların topu, bir tek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının canına değmez…
Bu Orta Doğu coğrafyasının baştan sona tamamı…
Değmez…
Bu duygularla MİT’in sergisini gezmeye devam ediyorum.
BESMELE İLE BAŞLAYAN
BİR İSTİHBARAT YAZISI
Serginin hemen girişinde, Lawrence o kitabı yazarken, Kurtuluş Savaşı’nı veren Mustafa Kemal Atatürk döneminin ilk istihbarat yazılarını bakıyorum.
Ankara’da, “Müdafa-yı Milliye ve Erkanı Harbiye Başkanı Fevzi Çakmak Hazretlerine” yazılmış, cephedeki Yunan kuvvetleri ile ilgili bir istihbarat yazısı…
“Besmele” ile başlıyor.
KUR’AN, BAYRAK VE SİLAH
ÜZERİNE EDİLEN YEMİN
Hemen onu yanında, Teşkilatın Atatürk zamanında belirlenen ilk yemin andı…
“Teşkilatın yeni mensupları göreve üç şey üzerine yemin ederek başlıyor:
“Kur’an, Bayrak ve Silah…”
Bu yeminin kabul edilmesinin üzerinden 100 yıldan fazla zaman geçmiş.
Bugün göreve başlayan MİT mensupları hala bu yemini ediyor…
DUVARDAKİ YEMİN METNİNDE
İKİ MADDE DİKKATİMİ ÇEKİYOR
Ne diyorlar yemin ederken yeni MİT mensupları biliyor musunuz?
Bugün özellikle ikisi çok dikkatimi çekiyor:
(*)”Memuriyet nüfuzumdan yararlanarak, kişi ve kuruluşlara adalet ve insaf dışı davranmayacağıma; Yalan, sahtecilik ve iftira yollarına sapmayacağıma…”
(*) “Bana tanınan hak, yetki ve her türlü imkânı kanun ve mevzuata uygun olarak kullanacağıma ve bunları hiçbir surette şahsi çıkarıma alet etmeyeceğime; “
Evet MİT tarihi işte böyle “Besmeleyle” başlayan istihbarat raporları ve böyle çağdaş ikelerle yazılmış yemin metinleriyle bugüne gelen bir tarih…
FETÖCÜLERİN ERDOĞAN’IN ODASINA
YERLEŞTİRDİĞİ BÖCEK DE SERGİDE
Sergide çok ilginç objeler var…Bir kısmı çok tanıdık, çok bildik şeyler.
Mesela Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başbakan olduğu dönemde FETÖ’cü polislerce çalışma odasına yerleştirilen dinleme böceği…
Mesela FETÖ örgütünün mensuplarının kayıtlarının bulunduğu USB cihazı…
Mesela DEAŞ’ın öldürülen liderlerinden Ebu Hüseyin El Hüseyni el Kureyşi’nin tabancası…
Mesela Bundan 70-80 yıl önce Türkiye aleyhine casusluk yapan kişilerin fişlerinin orijinalleri…
BİR TERÖRİSTİN İHA’LARCA
ETKİSİZ HALE GETİRİLİŞİNİN VİDEOSU
Tabi Türkiye sınırları dışında bir teröristin insansız hava aracı ile yapılan bir operasyonla etkisiz hale getirilişinin temsili videosu da çok ilgi çekiciydi.
Videoda MİT merkezindeki teknik değerlendirme, teröristin yerdeki elemanlarla kimliğinin doğrulanması ve özellikle sivil yerleşim alanından çıktıktan sonra etkisiz hale getirilmesi video canlandırma ile anlatılıyor.
ATATÜRK’ÜN TRABLUS’DAKİ
YEREL GİYSİSİNİN KOPYASI
Serginin her bölümünde Atatürk’ün varlığını hissediyorsunuz.
Bir duvarın tamamı, onun Trablus’taki iki çok bilinen fotoğrafına ayrılmış.
Orada giydiği bir yerel giysinin tıpkısı bir tasarımcıya yaptırılıp sergiye konmuş.
İBRAHİM KALIN HOLOGRAMDA
GENÇLERE NELER SÖYLÜYOR
En dikkat çekici bölümlerden biri ise Teşkilatın yeni Başkanı İbrahim Kalın’ın bir hologram gösterisi.
Kendi sesinden gençlere sesleniyor ve MİT’in yetenekli, iyi eğitimli gençlere kapısının açık olduğunu söylüyor.
FETÖ BYLOCK İLİŞKİLERİ
VİDEO ESERİ HALİNE GELMİŞ
Sergide iki de sanat eseri vardı.
Birisi bence çok yaratıcı ve cesur bir fikire dayalıydı.
FETÖ’nün ve teröristlerin siber takibine ilişkin Bylock ilişkileri ağı, sanatçı Selay Karasu’ya verilmiş ve o da bundan bir video eser yaratmış.
İkincisi ise sanatçı Cem Soner’in, MİT’in şifre anlayışını temsil eden bir Rubik yani Zekâ Küpünden esinlenmiş eseri…
Öğrendiğime göre bu eser Avusturya’da bir koleksiyona satılmış.
Kısaca çok ilginç bir sergi…
İlgiyle gezdim.
